Δευτέρα 20 Ιουλίου 2009

Ένα νησί έξω από τον κοινωνικό... χάρτη


Τελειώνοντας την εξεταστική είπα να επανέλθω σε μία αγαπημένη μου ασχολία,μιας και έχω χρόνο και μετά από τα πολλά βιβλία κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου που διάβασα κατά την διάρκεια της περασμένης σεζόν είπα να αρχίσω τα μυθιστορήματα!Μία αγαπημένη μου φίλη μου είχε κάνει δώρο "Το Νησί" της Victoria Hislop και είπα να το διαβάσω.Δεν περίμενα όμως ότι θα με συνεπάρει τόσο πολύ ώστε να το τελειώσω σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Με συγκίνησε τόσο πολύ το θέμα όσο και η προσέγγιση της συγγραφέως. Το βιβλίο μιλάει για την Σπιναλόγκα και τους κατοίκους-μιάσματα για τον υπόλοιπο κόσμο την περίοδο που λειτουργούσε ως αποικία λεπρών.Με αφορμή, λοιπόν, το βιβλίο αυτό, άρχισα να ψάχνω και να διαβάζω διάφορα για την Σπιναλόγκα και για την νόσο του Χάνσεν ή αλλιώς τη λέπρα όπως είναι γνωστή.
Η λέπρα είναι μία από τις παλαιότερες ασθένειες, καθώς μία πρώτη περιγραφή της υπάρχει σε αρχαία ινδικά κείμενα του 6ου αιώνα π.Χ.Προκαλείται από το Mycobacterium leprae και μεταδίδεται κυρίως μέσω πληγών του δέρματος και προσβάλλει κυρίως το δέρμα,το περιφερειακό νευρικό σύστημα,το ανώτερο αναπνευστικό,τα μάτια και τους όρχεις.Μπορεί να προκαλέσει παραμορφωσεις στο πρόσωπο ακόμη και τύφλωση λόγω βλάβης του οπτικού νεύρου. Ο χρόνος της επώασής της ποικίλλει και μπορεί να φτάσει έως και τα 40 χρόνια ώσπου να εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας.
'Ηταν για χρόνια εκτός από ανίατη, θανατηφόρα ασθένεια, κοινωνικό στίγμα και όνειδος για τους ανθρώπους που έφεραν έναν χανσενικό ανάμεσα στα μέλη της οικογένειάς τους.Οι άνθρωποι πίστευαν ότι η νόσος μεταδίδεται με την απλή επαφή και γι'αυτό το λόγο απομόνωναν τους συγκεκριμένους ασθενείς ώστε να αποτρέψουν την εξάπλωσή της. Όμως, με κατάλληλη προλήψη, μπορούσε να αποτραπεί, χωρίς να απαιτείται ο εξοστρακισμός των φορέων.Το να έχει κάποιος λέπρα ήταν φοβερό και πάντα ακούγοντας το όνομα λέπρα ή λεπρός κατευθειάν ερχόνταν στο νου παραμορφωμένα πρόσωπα, παραλυμένα ή και ακρωτηριασμένα άκρα. Μία εικόνα φρίκης,δηλαδή,που απέτρεπε τους ανθρώπους από το να έχουν οποιαδήποτε επαφή με έναν λεπρό.Έτσι, οι λεπροί κατέληγαν σε απομονωμένα μέρη, εξόριστοι και κοινωνικά αποκλεισμένοι και πολλές φορές στο έλεος του θεού, καθώς δεν υπήρχε πάντα κρατική πρόνοια γι'αυτούς...
Σε ένα τέτοιο φοβικό κλίμα, το 1903, με απόφαση της τότε Κρητικής Πολιτείας, η Σπιναλόγκα (από τα λατινικά spina=άκανθα, αιχμή και longa=μακριά) ορίζεται ως τόπος διαμονής των λεπρών,που μέχρι τότε, αποτελούσαν εστία μόλυνσης για τον υπόλοιπο λαό, μία απόφαση που έμελλε να αλλάξει τις ζωές πολλών ανθρώπων, οι οποίοι εγκατέλειψαν τις οικογένειές για να εγκατασταθούν εκεί.Έτσι, λοιπόν, η Σπιναλόγκα έγινε ο τόπος διαμονής των λέπρων της Κρήτης αρχικά και αργότερα και ολόκληρης της Ελλάδας μέχρι το 1957, όταν ήρθε η ανακάλυψη φαρμάκων που μπορούσαν να θεραπεύσουν αυτή την τρομερή ασθένεια.
Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων που λειτουργούσε ως αποικία λεπρών,πέρασε από διάφορες φάσεις. Στην αρχή, η Σπιναλόγκα ήταν μία κουκίδα στον χάρτη της κρατικής πρόνοιας, καθώς η βοήθεια ήταν μηδαμινή. Οι λεπροί αναγκάζονταν να ζουν υπό άθλιες συνθήκες απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο και μακριά από τις οικογένειές τους. Έπρεπε να αντιμετωπίσουν από τη μία τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν στο νησί και από την άλλη τον πόνο και να αποδεχτούν την νέα τους ζωή και την νέα τους ταυτότητα, ως λεπροί πλέον, καθώς έτσι υπήρχαν στη συνείδηση των ανθρώπων στην απέναντι όχθη. Τόσο κοντά και ταυτόχρονα τόσο μακριά από τον υπόλοιπο κόσμο,αποκτούσαν μία άλλη καθημερινότητα, στην οποία δεν χωρούσε καμία ελπίδα,αφού αυτή η ίδια υποδήλωνε την εγγύτητα του θανάτου.
Η κατάσταση αυτή άρχισε να αλλάζει από το 1936, έτος άφιξης στη Σπιναλόγκα του ασθενούς Επαμεινώνδα Ρεμουνδάκη, τριτοετούς φοιτητή της Νομικής, ο οποίος ίδρυσε την «Αδελφότητα Ασθενών Σπιναλόγκας» και αγωνίστηκε τα χρόνια που ακολούθησαν για την καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης των ασθενών μέχρι και το 1957, όταν σταμάτησε να λειτουργεί ως αποικία λεπρών. Τότε, όλοι εγκατέλειψαν το νησί, άλλοι θεραπεύτηκαν και άλλοι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο της Αγίας Βαρβάρας όπου μέχρι σήμερα κατοικούν χανσενικοί.
Μέσα στο βιβλίο της, η Victoria Hislop περιγράφει πώς αυτοί οι άνθρωποι που μεταφέρονταν στην Σπιναλόγκα χωρίς καμία ελπίδα άρχισαν να βελτιώνουν τις συνθήκες ζωής τους και να προσδοκούν ένα καλύτερο μέλλον, ακόμη και μία θεραπεία. Μία ιστορία που παρά το θλιβερό της κομμάτι δείχνει την αισιοδοξία που πρέπει να έχει ο άνθρωπος ακόμη και σε πολύ δύσκολες στιγμές. Το θάρρος και η αισιοδοξία αυτών των ανθρώπων καθηλώνει οποιονδήποτε αναγνώστη.
Σήμερα, το 2009, η Σπιναλόγκα είναι ένα ακατοίκητο νησί αλλά μεγάλης ιστορικής,μνημειακής και συναισθηματικής αξίας τόσο για τους κατοίκους της περιοχής όσο και για τους χανσενικούς και μή. η Νομαρχία Λασιθίου και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ανατολικής Κρήτης ζητούν τη διεθνή προβολή της ιστορικής νησίδας Σπιναλόγκα, αλλά και την ένταξή της στο «καλαντάρι» της Unesco.Οπως οι ίδιοι λένε, το νησί αποτέλεσε τον «πλωτό προμαχώνα» της ανατολικής Κρήτης με ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ενώ έντονη ήταν η κοινωνική προσφορά του που πριν από 50 χρόνια λειτουργούσε ως αναρρωτήριο των λεπρών.


Αν σας ενδιάφερει να μάθετε περισσότερα μπορείτε να δείτε τα παρακάτω ντοκυμαντέρ και να αναζητήσετε τα παρακάτω βιβλία:
ολόκληρη η ταινία του Jean Daniel Pollet, L'Ordre (1973): http://www.youtube.com/watch?v=RIPGsbAUFvM

ενδιαφέρον ντοκυμαντέρ από το αρχείο της ΕΡΤ: http://www.ert-archives.gr/wpasV2/public/p02-view.aspx?titleid=4743&action=mView&mst=00:00:00:00

το trailer μιας ταινίας μικρού μήκους με θέμα την Σπιναλόγκα, αλλά αυτή τη φορά παρουσιάζοντας την ιστορία ενός παιδιού που γεννήθηκε στην Σπιναλόγκα κι επειδή ήταν υγιές έπρεπε να φύγει και να αποχωριστεί τους γονείς του. Δυστυχώς δεν βρήκα ολόκληρη την ταινία, αν κάποιος ξέρει που μπορώ να τη βρω ας μου πει παρακαλώ: http://www.imdb.com/video/wab/vi1828323865/

κι εδώ μία συνέντευξη του σκηνοθέτη: http://archive.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=10.10.2007,id=11364784

βιβλίο για την Σπιναλόγκα και την λέπρα: http://www.papasotiriou.gr/product.gbook.asp?pfid=1805875&prid=1060109&deid=0

και φυσικά το βιβλίο της Victoria Hislop "Το Νησί": http://www.greekbooks.gr/BookDetails.aspx?id=188617


και ρεπορτάζ για την ένταξη της Σπιναλόγκας στα μνημεία της Unesco:
http://www.anatolh.com/index.php/lasithi/lasreportaz/4323--unesco.html
http://www.anatolh.com/index.php/lasithi/lasreportaz/4344-2009-05-25-07-08-35.html
http://www.104fm.gr/all-news/1-general-news/3830-promote-the-application-of-spinalonga-for-unesco-monuments.html
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11421&subid=2&tag=8334&pubid=4202845


και μία συνέντευξη ενός από τους τελευταίους κατοίκους της Σπιναλόγκας:
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11424&subid=2&pubid=124357